Ήθη και Έθιμα

Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς

Τα Μπουμπασιάρια

Ένα πατροπαράδοτο έθιμο που λαμβάνει χώρα την Πρωτοχρονιά είναι τα<< Μπουμπασιάρια >>, το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας και η παράδοση αναφέρει ότι κατά τους αγώνες του έθνους, οι αγωνιστές γίνονταν «Μπουμπασιάρια», έβαζαν μάσκες - «προσωπίδες» και μάζευαν χρήματα για τον αγώνα.Από τους λαογράφους αναφέρεται ότι είναι ένα καθαρά αρχαιοελληνικό Διονυσιακό δρώμενο .

Οι κάτοικοι του χωριού, κυρίως τα παιδιά και οι νέοι, μεταμφιέζονται ντύνονται δηλαδή“Μπουμπασιάρια”.

Αυτά τα αποτελούν συγκροτημένες παρέες, σχεδόν στερεότυπες πάντα: η νύφη με το γαμπρό, ο γιατρός,ο πάππους με τη μπάμπο, ο καμηλιέρης με την καμήλα ,ο αρκουδιάρης με την αρκούδα, ο παπάς και βέβαια οι κουδουνάδες τα  ''Γκλουγκασιάρια'' όπως τούς λένε στο χωριό ,που είναι φορτωμένοι με τα ογκωδέστατα κουδούνια και τα κυπριά.

Το πρωί αφού μαζευτούν όλοι στο σχολείο, ξεκινούν για να γυρίσουν στους δρόμους και τα σπίτια των κατοίκων και να τραγουδήσουν τα κάλαντα:

Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης  ξημερώνει

Βασίλη μ' πόθεν έρχεσαι, και πόθεν κατεβαίνεις;

Από τα ξένα έρχομαι στο σπίτι μου πηγαίνω

Αν έρχεσ' απ' την ξενιτιά πες μας ένα τραγούδι.

Εγώ τραγούδια μάθνησκα τραγούδια 

θα σας λέω.Στην πατιρίτσα ακούμπησε να πει την αλφαβήτα

Κι η πατιρίτσα συχλωρη αποληκε κλωνάρια ,

Κλωνάρια χρυσολκώναρα χρυσά μαλαματένια

Για βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σου τσέπη και βγάλε

γρόσια και φλουριά κέρνα τα παλικάρια

κέρνα τα αφέντημ κέρνα τα να σε σε πολυχρονίσουν  να ζήσεις 

χίλιες πασχαλιές και δυο χιλιάδες χρόνια και του Χρόνου!!!!

Όπου έχουν ξενιτεμένους τραγουδάνε:

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο

η ξενιτιά σε χαίρεται Και και γω χω τον καημό σου
τι να σου στείλω ξένε μου εκεί στα ξένα που' σαι

να στείλω μήλο σέπεται κυδώνι μαραγκιάζει

να στείλω και το δάκρυ μου σ' ένα χρυσό μαντήλι 

το δάκρυ είναι καυτερό και καίει το μαντήλι 

Για βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σου τσέπη 

και βγάλε γρόσια και φλουριά κέρνα τα παλικάρια 

κέρνα τα αφέντημ κέρνα τα να σε σε πολυχρονίσουν  

να ζήσεις χίλιες πασχαλιές και δυο χιλιάδες χρόνια και του Χρόνου!!!!

                                  Στα μοναχοπαίδια  τραγουδανε:

Η μάνα που'χει τον υιό το μόνο κανακάρη

τον έλουζε τον χτένιζε στο  δάσκαλο τον στέλνει

κι ο δάσκαλος τον καρτερεί με μια χρυσή βεργούλα

παιδί μου πουν τα γράμματα πούνε τα πινακίδια;

Τα γράμματα είναι στο χαρτί κι ο νους μου πέρα πέρα.
πέρα εκεί στις όμορφες πέρα στις μαυρομάτες

κοντούλες και γιομάτες.

Για βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σου τσέπη 

και βγάλε γρόσια και φλουριά κέρνα τα παλικάρια 

κέρνα τα αφέντημ κέρνα τα να σε πολυχρονίσουν 

να ζήσεις χίλιες πασχαλιές και δυο χιλιάδες χρόνια και του Χρόνου!!!!

Στα σπίτια που επισκέπτονται για να πουν τα κάλαντα, οι πόρτες είναι όλη μέρα ανοιχτές.
Οι νοικοκυρές τους υποδέχονται και τούς προσφέρουν  κρασί,λουκάνικα,τσιγαρίδες,λαγγίτες, γλυκά  και πολλά άλλα μεζέδια και εδεσματα .Για το καλό, τούς δίνουν και χρήματα .

Τα παλιά χρόνια μετά το μεσημέρι αφού γύριζαν όλα τα σπίτια του χωριού και τα μαγαζιά ,πήγαιναν στην πλατεία του χωριού με την συνοδεία οργάνων ,για να χορέψουν μαζί με τους χωριανούς μέχρι το βράδυ.

Η Βασιλόπιτα


Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς,οι γυναίκες του χωριού πλάθουν και ανοίγουν φύλλα για να φτιάξουν την άλλη μέρα το πρωί την "βασιλόπιτα".
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς  ,ξεκινούν λοιπόν  να την φτιάχνουν με τον εξής τρόπο :<< χρησιμοποιούν από έξι μέχρι δέκα φύλλα και ανάμεσα στα φύλλα βάζουν τυρί τριμμένο με λίγδα η λάδι και  ''βρέχουν''(αλείφουν) τα φύλλα με αυτό .
Επίσης ανάμεσα στα φύλλα τοποθετούν και διάφορα συμβολικά σχήματα που φτιάχνουν από κάποιο κλαδί. Ένα κλαδί είναι «ο Ζγός»,ένα άλλο είναι « η Στρούγκα», ένα άλλο είναι « ο Σταυρός»,ένα άλλο είναι « το Δαχλύδ» και φυσικά τοποθετούν το «Φλουρί» >>.
Στο χωριό η Βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς και όχι αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά αρχίζει να κόβει τα κομμάτια.
Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού, ένα κομμάτι είναι για τα ζωντανά (Ζώα) και ακολουθούν τα κομμάτια των μελών της οικογένειας με σειρά ηλικίας.
Όποιος στο κομμάτι του θα βρει τη «στρούγκα»,θα έχει για όλο το χρόνο την ευθύνη για τα γιδοπρόβατα, όποιος βρει το «ζγό», θα έχει την ευθύνη των ζώων (άλογο, γάιδαρο ), ενώ αυτός που θα βρει το «φλουρί», θα είναι ο τυχερός του σπιτιού και θα έχει τα λεφτά και το ταμείο .

Τα έθιμα της Αποκριάς

Η Συγχώρεση 

Οι Πολυκαστανιώτες δεν έβγαιναν στην ''Ψιλιαλιάδα'' αν δεν ''σχορνιούνταν'' μεταξύ τους.Το βράδυ της Αποκριάς οι άντρες επισκέπτονταν τους γονείς, οι νύφες τα πεθερικά, τους κουμπάρους και τους άλλους συγγενείς κατά το χριστιανικό έθιμο ,για να δείξουν σεβασμό και να ζητήσουν συγχώρεση μεταξύ τους για τυχόν πικρές στιγμές και στενοχώριες που είχαν προκαλέσει ο ένας στον άλλο.«Σχορεμένα!» συγχωρεμένα όλα, για να ελαφρύνει η ψυχή τους και να μπορέσουν  να χαρούν το γλέντι της ''Ψιλιαλιάδας'' .

Οι μικρότεροι φιλούσαν τα χέρια των μεγαλύτερων (εισπράττοντας πάντα και το σχετικό φιλοδώρημα).

Η Ψιλιαλιάδα

Τα έθιμα της Αποκριάς έχουν τις καταβολές τους από την αρχαία ελληνική παράδοση και τον χριστιανισμό, έχοντας  ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των λατρευτικών εκδηλώσεων των κατοίκων του χωριού.

Στο χωριό τα έθιμα της τρανής αποκριάς περιλαμβάνουν , το άναμα της '' Ψιλιαλιάδας,''<<είναι μια μεγάλη στοίβα από τσάκνα (ξερά κλαδιά) και στο κέντρο της έχει έναν κορμό δέντρου (σταλίκ), στην κορυφή από το (σταλίκ) τοποθετούνται τα κέδρα>> ,τα Αποκριάτικα τραγούδια,το Χορό γύρω από την ΄΄Ψιλιαλιάδα΄΄ και τη Χάσκα.

Η '' Ψιλιαλιάδα'' φτιάχνεται από τα παιδιά του Συλλόγου του χωριού, που μαζεύουν από τις προηγούμενες μέρες τα τσάκνα από το χωριό και το δάσος. 

Τα παλιά χρόνια τα παιδιά ξεκινούσαν ένα μήνα πριν το μάζεμα των τσάκνων για την '' Ψιλιαλιάδα'',τα μετέφεραν με τις ''καζάκες''(δυο μακριά ξύλα που τα κρατούσαν δυο παιδιά, το ένα από την μια μεριά και το άλλο από την άλλη,και πάνω σ αυτές γινόταν η μεταφορά τούς).

Τότε γίνονταν τρεις η τέσσερις '' Ψιλιαλιάδες'' και υπήρχε ένας άτυπος συναγωνισμός στους νέους του χωριού  για το ποιος μαχαλάς θα κάνει την ποιο Τρανή και ποιος θα μαζέψει τα πιο πολλά τσάκνα από το χωριό.
Στο τέλος αφού την έφτιαχναν την πρόσεχαν για να μην έρθουν από τους άλλους μαχαλάδες και την κάψουν.

Το βράδυ της αποκριάς με το χτύπημα της καμπάνας όλοι οι χωριανοί συγκεντρώνονται στο σημείο όπου βρίσκεται η '' Ψιλιαλιάδα'' για να την ανάψουν , βάζουν άχυρα και στεγνά κλαδιά στην βάση της και τα ανάβουν φωτιά .

Μετά το άναμα της'' Ψιλιαλιάδας'' ,τα παιδιά του Συλλόγου του χωριού προσφέρουν δωρεάν σουβλάκια, λουκάνικα και πολύ κρασί σε όλους, τούς χωριανούς και τούς επισκέπτες.
Στην συνέχεια ακολουθεί ο παραδοσιακός αποκριάτικος χορός γύρω από την φωτιά από τις γυναίκες του χωριού που τραγουδάνε παραδοσιακά τραγούδια .

Οι άντρες τραγουδούν με την σειρά τούς τα αποκριάτικα τραγούδια με έντονο σεξουαλικό περιεχόμενο.
Αυτά τα τραγούδια, μιλούν για όλες τις ‘στερήσεις’ που πρόκειται να έχουν κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής.

Τα πειράγματα, οι αθυροστομίες, οι βωμολοχίες και τα υπονοούμενα κυριαρχούν στα τραγούδια και τους χορούς γύρω από την '' Ψιλιαλιάδα'', απομεινάρια από τις αρχαίες Διονυσιακές γιορτές .

                 

                      

Τις Τρανές μπρε, μπρε, μπρε,

τις τρανές τις Αποκρές

αποκρέυουν του τυρί 

αποκρέυουν και του γάλα 

και τα .......... τα μεγάλα.

Η Χάσκα 

Προς το τέλος της εκδήλωσης απαντάται το έθιμο που είναι γνωστό ως Χάσκας ή Χασκα απο το ρίμα<< χάσκω>> έχω μείνει με το στόμα ανοιχτό. Αποτελεί τον επίλογο της βραδιάς της Τρανής Αποκριάς και σηματοδοτεί την έναρξη της σαρακοστής, καθώς λέγεται πώς « με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς, με αυγό ανοίγει το βράδυ της Ανάστασης».

Στην άκρη μακριού σπάγκου στερεωμένο στη ρόκα( που γνέθουν το μαλλί), είναι δεμένο ένα σφιχτό-βρασμένο αυγό,βαμμένο με κρεμυδότσουφλα.

Η Γριά που κρατάει τον σπάγκο από τη ρόκα τον περιφέρει γύρω-γύρω μπροστά στα στόματα των συγκεντρωμένων, οι οποίοι προσπαθούν να  αρπάξουν το αυγό χωρίς τη βοήθεια των χεριών ,με τα δόντια .

Αυτό είναι πολύ δύσκολο, γιατί η «χάσκα» δεν σταματάει σε ένα σημείο και το αυγό ξεφεύγει. Έτσι δημιουργείται μια ατμόσφαιρα γεμάτη ευθυμία, γέλια και ξεφωνητά.

Όποιος καταφέρει να αρπάξει το αιωρούμενο αυγό, θεωρείται ότι θα είναι τυχερός την υπόλοιπη χρονιά .

Τα Έθιμα της Πασχαλιάς

Οι  Τριοστές

Ένα από τα σπάνια λατρευτικά δρώμενα, που τελούνταν κατά την περίοδο του Πάσχα, είναι και οι Τριοστες .Πρόκειται για μια ξύλινη χειροκίνητη κούνια με τέσσερα καθίσματα που ανεβοκατεβαίνουν με τη βοήθεια ενός ατόμου. Οι Τριοστές έχουν και γονιμικό χαρακτήρα <<κουνιόμαστε για να γίνουν τα στάχια - αλλά και αποτρεπτικό - για να φύγουν τα φίδια>>.
 Η Τριοστές επίσης είναι ένα είδος καθαρμού με ευεργετική επίδραση του αέρα στην υγεία του ανθρώπου.

Ο κύριος Αργυρόπουλος Παναγιώτης φιλόλογος -ερευνητής αναφέρει <<Το δρώμενο αυτό έχει άμεση σχέση με την «αιώρα» των Αθηναίων παρθένων κατά τη διάρκεια της εορτής των Ανθεστηρίων και θεωρείται κατάλοιπό τους .

Πρόκειται δηλαδή για ένα απλό παιχνίδι ή ψυχαγωγία των χωρικών, αλλά για μια συνήθεια όχι σπάνια σε πολλές αγροτικές εορτές, που είχε αρχικά μαγικό μάλλον χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην επίτευξη ευφορίας των καρπών και γονιμότητας των γυναικών>>

Οι Τριοστές στήνονταν συνήθως  στις γειτονιές των οικισμών ή στα προαύλια των εκκλησιών από ιδιώτες,  που τις θεωρούσαν έναν εύκολο τρόπο βιοπορισμού .

<<Το δρώμενο που είχε στην αρχή μαγικό και ευχετικό χαρακτήρα, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάγκη των ανθρώπων για γονιμότητα της γης και για προσωπική ευτυχία και ευμάρεια.

Ο μαγικός και ευχετικός χαρακτήρας του δρωμένου επιβεβαιώνεται και από τα τραγούδια που το συνόδευαν και είχαν συγκεκριμένο περιεχόμενο, ανάλογο πάντα με το πρόσωπο που αιωρείτο και τις κρυφές του επιθυμίες. Για την νέα ανύπαντρη κοπέλα και τον ελεύθερο νέο η ευχή μέσω του τραγουδιού ήταν να καλοπαντρευτούν, ενώ για τις νιόπαντρες να γυρίσει σύντομα ο καλός τους από τα ξένα .>>

Γιατί κατά τη διάρκεια του δρωμένου συχνά τα κορίτσια άφηναν να φανεί κάποιο κρυφό χαμόγελο ή ένα γλυκό βλέμμα σε κάποιο συγκεκριμένο νεαρό και αν υπήρχε ανταπόκριση, οι γονείς της κοπέλας θα έστελναν στην οικογένεια του νεαρού την προξενήτρα. Έτσι, δικαιολογείται και το υπερβολικό στόλισμα των κοριτσιών, που για να εντυπωσιάσουν στολίζονταν με ό,τι πολυτιμότερο διέθεταν, όπως φλουριά, πεντόλιρα κ.ά.

 Στις Τριοστές το εισιτήριο ήταν ένα κόκκινο αυγό ή το αντίτιμό του σε χρήμα . 

 Το έθιμο αυτό όπως και  πολλά άλλα , έπαψαν να τελούνται και διασώζονται μόνο ως ευχάριστες αναμνήσεις στις διηγήσεις των γεροντότερων.

Τα έθιμα των Χριστουγέννων.

Τα Κόλιντα

Μετά τα μεσάνυχτα ξημερώνοντας η παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά, αφού χτυπήσουν πρώτα την καμπάνα της εκκλησίας, ξεκινούν για να πουν τα «κόλιντα» στα σπίτια του χωριού και να σημάνουν την είδηση των Χριστουγέννων.

                                                         

                            

Κόλιντα κι μέλιντα 

κι μένα μπάμπο κλούρα 

τρανός ου σκύλος μ έφαγε

τρανή κουλούρα θέλω

κόλιντα μπάμπο κόλιντα

Στον ώμο τους έχουν κρεμασμένο τον «τρουβά» για να βάλουν μέσα τις «κλούρες» (μικρά στρογγυλά ψωμάκια), τα κάστανα, τα καρύδια,τα μανταρίνια,τα ξερά σύκα και τα αμύγδαλα που θα τους προσφέρουν οι νοικοκυρές.

Στα χέρια τους κρατούν τη Τζιουμπανίκα ,με τη τζιουμπανίκα τα παιδιά χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών για να τούς ανοίξουν να πουν τα κάλαντα, το πρώτο παιδί παίρνει την μεγαλύτερη κλούρα την΄΄κότσκα΄΄ όπως λέγεται.